ناتوانی ذهنی: تعریف، علائم، ویژگی ها، علل و درمان
ناتوانی ذهنی یک اختلال رشدی عصبی است که در دوران کودکی ایجاد می شود. این اختلال بر توانایی فرد در یادگیری و حفظ اطلاعات جدید و همچنین رفتارهای روزمره مانند مهارت های اجتماعی و بهداشت شخصی تأثیر می گذارد. افراد مبتلا به این اختلال محدودیت های قابل توجهی در عملکرد ذهنی و توسعه مهارت های انطباقی مانند مهارت های اجتماعی و زندگی دارند.
آزمون هوش (IQ) تعیین می کند که آیا فرد به ناتوانی ذهنی مبتلا است. نمرات IQ پایین تر از ۷۰ نشان دهنده ناتوانی ذهنی است. شدت این اختلال می تواند از خفیف تا عمیق متغیر باشد.
- ناتوانی ذهنی خفیف: اکثر افراد مبتلا به ناتوانی ذهنی یک نوع خفیف تا متوسط را تجربه می نمایند. آنها می توانند مهارت های زندگی عملی را بیاموزند و روزانه با حداقل حمایت کار کنند. با این حال، ممکن است در درک نحوه کار چیزها و توسعه مهارت های اجتماعی مشکل داشته باشند.
- ناتوانی ذهنی شدید: با ناتوانی ذهنی شدید، کودک شما ممکن است با تاخیرهای رشدی قابل توجهی مواجه شود. آنها به حمایت بیشتری نسبت به کودکان مبتلا به ناتوانی ذهنی خفیف نیاز دارند و مهارت های ارتباطی محدودی دارند.
- ناتوانی ذهنی عمیق: کودکان مبتلا اغلب در برقراری ارتباط و به ویژه انجام فعالیت های جسمی مشکلات دارند. آنها همچنین بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های پزشکی مرتبط هستند. آنها معمولاً به مراقبت و حمایت شبانه روزی نیاز دارند.
این بیماری قبلاً به عنوان عقب ماندگی ذهنی شناخته می شد که در جامعه جنبه منفی به خود گرفته بود و با ناتوانی ذهنی جایگزین شد. این اصطلاح کمتر توهین آمیز است و شدت بیماری را بیان می کند.
ناتوانی ذهنی یکی از شایع ترین اختلالات رشدی در کودکان است. تخمین زده می شود که حدود ۶.۵ میلیون آمریکایی دارای ناتوانی ذهنی هستند.
فهرست این مطلب
انواع ناتوانی ذهنی
یک طیف از شرایط وجود دارد که معمولاً به عنوان ناتوانی ذهنی طبقه بندی می شوند. برخی از رایج ترین آنها عبارتند از:
سندرم ایکس شکننده
این یک بیماری ژنتیکی است که ناشی از جهش در کروموزوم X است. این شایع ترین نوع ناتوانی ذهنی ارثی است.۴ علائم آن شامل مشکلات گفتار، مسائل حسی و تغییرات رفتاری است.
سندرم داون
سندرم داون یکی از رایج ترین اشکال ناتوانی ذهنی است. این بیماری باعث می شود که یک فرد یک کروموزوم اضافی داشته باشد که نحوه رشد مغز و بدن را تغییر می دهد. افراد مبتلا به سندرم داون دارای ویژگی های فیزیکی متمایز هستند که نشانگر این بیماری است. آنها ممکن است دارای صورت و بینی صاف، گوش های کوچک، دست ها و پاها، گردن کوتاه و چشمان بادامی شکل داشته باشند. آنها معمولاً IQ کمتر از متوسط دارند و از تاخیرهای رشدی رنج می برند.
سندرم پرادر-ویلی (PWS)
این یک بیماری ژنتیکی نادر است که بر رشد ذهنی و جسمی کودک تأثیر می گذارد. ویژگی کلیدی این اختلال هیپرفاژی است، که به آن پرخوری مزمن نیز گفته می شود. این باعث می شود بسیاری از کودکان مبتلا به این بیماری به چاقی مبتلا شوند. سایر علائم شامل عضلات ضعیف، مشکلات رفتاری و تأخیرهای ذهنی است.
اختلالات طیف الکل جنینی (FASDs)
اختلالات طیف الکل جنینی به طیفی از شرایط گفته می شود که ناشی از سوء مصرف الکل در دوران بارداری است. با این حال، مصرف حتی مقادیر کم الکل در دوران بارداری نیز می تواند باعث ایجاد این بیماری شود. علائم رایج FASDs شامل مشکلات بینایی یا شنوایی، ویژگی های غیرطبیعی صورت، IQ پایین و مشکلات شناختی است.
اوتیسم
اوتیسم یک بیماری عصبی-درمانی است که باعث چالش های اجتماعی، رفتاری و ارتباطی می شود. مشخص نیست که چه چیزی باعث ایجاد این بیماری می شود، اما به نظر می رسد ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در آن دخیل است. برخی از علائم رایج عبارتند از: عدم توانایی در برقراری تماس چشمی، عدم علاقه به تعاملات اجتماعی، ارتباط غیرکلامی و حساسیت های حسی. اطلاعات بیشتر درباره اوتیسم
علائم ناتوانی ذهنی
علائم ناتوانی ذهنی معمولاً در اوایل کودکی شروع به بروز می کنند. در برخی موارد، این علائم ممکن است جسمی باشد. ممکن است متوجه شوید که فرزند شما سر غیرعادی بزرگ یا کوچکی دارد، ناهنجاری هایی در دستان یا پاهای آنها وجود دارد یا سایر تفاوت های جسمی وجود دارد. با این حال، همیشه اینگونه نیست.
کودکانی که از نظر جسمی سالم و طبیعی به نظر می رسند نیز ممکن است دچار ناتوانی ذهنی باشند. کودکانی که دارای ناتوانی ذهنی شدید هستند ممکن است علائم خود را در سنین پایین تر از آنهایی که دارای فرم خفیف تر هستند، نشان دهند. اگر نگران هستید، در اینجا برخی از علائم اولیه است که باید به آنها توجه کنید:
- سخت صحبت کردن
- دیر تر از سایر کودکان شروع به حرکت می کند
- مشکل در پیروی از دستورالعمل های ساده
- مشکل در توسعه مهارت های اجتماعی
- تاخیر در مهارت های حرکتی
- تشنج
- نق زدن
- رفتار پرخاشگرانه
- مشکل در به خاطر سپردن چیزها
- مشکل در حل مسئله
- مشکل در توسعه مهارت های اجتماعی
- مشکل در بیان احساسات
- عدم توانایی انجام مراقبت های شخصی مانند لباس پوشیدن یا حمام کردن
شناسایی ناتوانی ذهنی
برای تشخیص، باید شرایط زیر وجود داشته باشد:
- عملکرد ذهنی محدود: این معمولاً با آزمون هوش اندازه گیری می شود. نمره آزمون کمتر از ۷۰ معمولاً نشان دهنده عملکرد ذهنی محدود است.
- مهارت های انطباقی محدود: در اینجا، شخصی با ناتوانی ذهنی در مهارت های اجتماعی و عملی مورد نیاز برای عملکرد روزانه دچار مشکل خواهد شد. این شامل مهارت های مفهومی مانند خواندن یا نوشتن، مهارت های اجتماعی مانند ارتباط یا حل مسئله و مهارت های عملی مانند غذا خوردن، راه رفتن یا لباس پوشیدن است.
- شروع علائم قبل از سن ۱۸ سالگی: این بیماری معمولاً در دوران کودکی ایجاد می شود. اگرچه شدت آن متفاوت است، برخی از علائم اولیه شامل تاخیر در مهارت های حرکتی، مشکل در حل مسئله، مشکل در به خاطر سپردن چیزها و تاخیر در صحبت کردن است.
برخی تحقیقات نشان می دهد که حدود ۲۰ تا ۳۵ درصد از افرادی که دارای ناتوانی ذهنی هستند نیز ممکن است به سایر اختلالات سلامت روان مانند اضطراب یا افسردگی مبتلا شوند.
آزمایشات
برای تعیین تشخیص کودک شما، ممکن است پزشک و تیم متخصصان مراقبت از کودک شما چندین آزمایش را تجویز کنند. این آزمایشات عبارتند از:
- آزمایشات عصبی مانند الکتروانسفالوگرام (EEG) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تعیین وجود هر گونه ناهنجاری در مغز
- آزمایشات ژنتیکی برای کمک به شناسایی اختلال ارثی مانند سندرم ایکس شکننده که می تواند باعث ایجاد ناتوانی ذهنی شود
- آزمایشات پزشکی عمومی بسته به علائمی که کودک شما نشان می دهد
- آزمایشات آموزش ویژه
- آزمایشات غربالگری رشد برای تعیین سطح عملکرد ذهنی و اجتماعی فرزند شما
- غربالگری قبل از تولد برای تعیین وجود هر گونه مشکل رشدی در حالی که والدین هنوز باردار هستند
- ارزیابی شنوایی در صورتی که مشکل شنوایی باعث عملکرد ذهنی ضعیف شده باشد نه ناتوانی ذهنی
علل ناتوانی ذهنی
هر چیزی که با رشد و نمو مناسب کودک تداخل داشته باشد می تواند باعث ایجاد ناتوانی ذهنی شود. در برخی موارد، شناسایی علت خاص ناتوانی ذهنی کودک دشوار است. چندین عامل می توانند مسئول ایجاد ناتوانی ذهنی باشند. برخی از شایع ترین آنها عبارتند از:
- عوارض بارداری
- ژنتیک
- بیماری های دوران کودکی که بر رشد مغز تأثیر می گذارند
- عوامل محیطی مانند آلودگی
- سوء استفاده شدید جسمی یا عاطفی
- سوء تغذیه
- تولد زودرس
- نقص کروموزومی مانند سندرم داون
- آسیب سر
درمان ناتوانی ذهنی
هیچ درمانی برای ناتوانی ذهنی وجود ندارد. این اختلال یک بیماری مادام العمر است که به مدیریت مداوم نیاز دارد. کلید درمان مناسب، مداخله زودرس است. تشخیص دقیق و برنامه درمانی را پس از تشخیص علائم اولیه این بیماری دریافت کنید.
درمان به شکل حمایت و مراقبت برای بهبود عملکرد روزانه فردی است که با این بیماری زندگی می کند. در حال حاضر هیچ درمانی برای ناتوانی ذهنی وجود ندارد. هدف اصلی درمان بهبود عملکرد روزانه فردی است که با این بیماری زندگی می کند.
کنار آمدن با ناتوانی ذهنی
مهم است که به یاد داشته باشید که کودکان مبتلا به ناتوانی ذهنی همان نیازهای سایر کودکان را دارند. نگه داشتن آنها در میان همسالان خود و در معرض فعالیت های معمول کودک قرار دادن برای رشد آنها بسیار مهم است. والدین کودکان مبتلا به ناتوانی ذهنی اغلب احساس نیاز می کنند که آنها را منزوی کنند تا از آنها در برابر تمسخر یا قلدری محافظت کنند. با این حال، این به توسعه مهارت های اجتماعی آنها کمک نمی کند.
اگر شما والد یک کودک مبتلا به ناتوانی ذهنی هستید، در اینجا چند نکته وجود دارد که می توانید انجام دهید تا مطمئن شوید که کودک شما یک زندگی سالم و کاملاً کارآمد دارد:
- به یک گروه حمایتی بپیوندید: یک گروه حمایتی از والدین و افراد مبتلا به این بیماری می تواند منبع خوبی از اطلاعات معتبر و حمایت عاطفی باشد.
- در مورد بیماری بیشتر بیاموزید: مهم است که وقت بگذارید و در مورد بیماری که کودک شما با آن دست و پنجه نرم می کند، تحقیق کنید و تا آنجا که می توانید بیاموزید.
- عجله نکنید: ناتوانی ذهنی یک بیماری مادام العمر است. روند درمان کودک شما ممکن است مدتی طول بکشد تا پیشرفتی ببینید. در موارد شدید، انتظار پیشرفت سریع کودک خود را نداشته باشید.
- اجتماعی بمانید: اگر کودک شما مبتلا به این بیماری تشخیص داده شده است، حفظ زندگی اجتماعی او بسیار مهم است. جدا کردن آنها می تواند علائم آنها را تشدید کند.
- در درمان آنها شرکت کنید: در طول درمان کودک شما، آنها با مجموعه ای از متخصصان مراقبت از کودکان کار خواهند کرد تا عملکرد آنها را بهبود ببخشند. مهم است که بخشی از این فرایند باشید.
منبع